طرز خشک کردن ریشه

از ریشه بعضی از درختان و گیاهان میتوان رنگ فوق العاده خوبی به دست آورد. باید سعی کرد قسمتهای کوچکی از ریشه ها بریده شود تا گیاه بتواند به رشد خود ادامه دهد پس ا جمع آوری ریشه ها را روی زمین پهن میکنند تا خشک شود بهتر ا است پس از چند روز ریشه ها را میتکانند تا خاک از آنها جدا شود پس از اینکه کاملاً خشک شدند باید آنها را آسیاب کرد و در کیسه پارچه ای و یا ظرف نفوذداری که نام گیاه بر آن ثبت شده است در مکان خشک و سایه نگهداری کرد. طرز خشک کردن پوست تنه درختان پوسته تنه بعضی از درختان مانند چنار و غیره وقتی به حد رشد کامل برسد اندکی از تنه درخت جدا میشود و میتوان آرام آرام به طوری که به درخت صدمه ای نرسد پوسته ها را و در سایه خشک کرد و پس از خشک شدن کامل پوسته ها را آسیاب کرد. نباید از حرارت مصنوعی مثل اجاق و غیره استفاده کرد. سپس حاصل کار باید در کیسه پارچه ای و یا جمع آوری و در ظرف نفوذ دار در مکانی خشک و سایه نگهداری شود و روی ظرف و یا کیسه نام گیاه نوشته شود

دندانه

دندانه در اصطلاح به معنی اضافه کردن موادی برای تثبیت و رنگ پذیری بیشتر الیاف .است این مواد از نظر شیمیایی باید قابلیت حل شدن به مادۀ رنگی را داشته باشند. طرز عمل این املاح به این صورت است که با به وجود آوردن خلل و فرج یا خراش در روی سطح الياف باعث نفوذ بیشتر رنگ به داخل الیاف میشوند.رنگهای طبیعی به دو گونه بر الیاف بدون دندانه عمل میکنند. برخی کلاً جذب ليف میشوند برخی نیز به صورت سطحی جذب میشوند که در مقابل نور و یا شستشو از بین میروند و ثباتی ندارند به همین سبب استفاده از دندانه در رنگرزی با رنگهای طبیعی کاملاً الزامی است دندانه ها بر دو نوع هستند 

• دندانه های نباتی

• دندانه های معدنی که از املاح فلزات تشکیل شده اند

• دندانه های نباتی

قسمتهای مختلف برخی از گیاهان دارای خاصیت تثبیت کنندگی است. این گیاهان اغلب دارای تانن هستند. در بعضی از کتب دارویی این ماده به صورتهای اسید تانیک - تانن ـ اسید

گالوتانیک گالوتانن و به غلط اسید دی گالیک ذکر شده است. تانن در پوست و میوه تعداد زیادی از گیاهان مخصوصاً پوست درختان بلوط و سماق وجود دارد و بر سه نوع است الف : تاننهایی که املاح فریک را به رنگ آبی سیاه درمی آورند مانند تاننهای پوست ،بلوط ،سماق پوست درختان غان

• تاننهایی که املاح فریک را به رنگ سبز در میآورند مانند انواع ترشک : تاننهایی که املاح فریک را به رنگ خاکستری مایل به سبز در میآورند مانند تانن موجود در گزنه

این تاننها به دو صورت وجود دارند در درجه اول به حالت طبیعی در گیاه موجود و در درجه دوم تانن پاتولوژیک یا معمولی که در بافت گیاهی یافت میشود و بر اثر است نیش حشره ایجاد میگردد که به آن مازو می.گویند این ماده براثر نیش حشره ای به نام pemphigus utriculaius بر درخت جفت و بلوط به دست میآید که ۴۰ درصد جوهر مازو .دارد در کردستان مازوهای دیگری از برگ درخت بلوط میگیرند که ۵۰ تا ۷۰ درصد جوهر مازو دارد برگ خشک خود مازو را با آسیاب دستی و سنگ نرم خوب میسایند و آن را چند ساعت در دیگ بزرگ مسی میجوشانند و سپس آن را صاف می.کنند مازو دارای خواص ویژه ای ،است زیرا با مواد قلیایی ترکیب میشود و در برابر هوا رنگ قهوه ای به خود میگیرد؛ دارای طعم قابضی است؛ عکس العمل اسیدی ضعیفی دارد؛ با املاح مختلف به رنگهای مختلف تولید رسوب میکند. این گیاهان جزء دندانه های رنگدار هستند و بیشتر برای تیره کردن فام رنگها به کار می روند بخصوص مازو که برای تهیه رنگهای سیر کاربرد دارداین مواد اغلب املاح فلزات قابل ترکیب با آب هستند که برخی از آنان خود دارای رنگاند،مس، کروم کبالت و برخی بدون ،رنگاند از جمله املاح آلومینیم، قلع، روی و این املاح که ظرفیت فلزی آنان زیاد است در حمام رنگرزی ترکیبی شیمیایی یا ن رنگ و لیف تشکیل میدهند و باعث میشوند

ابریشم

ابریشم از مهمترین محصولاتی است که در قرون گذشته توسط انسان کشف و مورد بهره برداری قرار گرفت و سالیان دراز به عنوان یکی از مهمترین کالاهای تجاری محسوب میشد روایات مختلف دربارۀ کشف آن وجود دارد که یکی از آنان کشف ابریشم را به ۴۰۰۰ سال ق . م . نسبت میدهد ولی مسلم است که ابریشم به وسیلهٔ چینیان شناخته شد و تا سالهای درازی طرز به دست آوردن آن به شدت پنهان ماند و تنها به صورت پارچه بافته شده به کشورهای دیگر صادر میشد هرودوت پارچه ابریشم را مدیان میخواند یعنی پارچه مادها و نمی دانست که ابریشم تنها از راه ماد به یونان وارد میشد اما در آنجا ساخته نمیشد مهمترین مسیر اقتصادی زمان گذشته جاده ابریشم ،بود ولی به مرور زمان در همین مسیر بازرگانی راز این کشف پدیدار شد. طبق اسناد و مدارک به دست آمده ابریشم درحدود سالهای ۲۵۰۰ تا ۱۵۰۰ ق. م. از سرزمین چین به ایران راه یافت و ایران یکی از مهمترین جاده ابریشم بود پس از مدتی پرورش کرم ابریشم در ایران رواج پیدا کرد وکشورها در مسیر به یکی از تولیدکنندگان عمدۀ ابریشم و فرآورده های آن مبدل شد. در جنگ بین ایران و روم در حدود ۵۳۰ پس از میلاد مسیح ورود ابریشم به روم قطع روف شد و بسیاری از ابریشم بافان سوریه و روم به ایران مهاجرت کردند. مسلمین نیز از قرن پنجم تا قرن یازدهم دورۀ پویایی ابریشم را آغاز کردند

فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی

ریسندگی ابریشم خام و تهیه پارچه ابریشمی با تار و پود و بافندگی و ظاهر آرایی و ساخت و پرداختهای گوناگون از شرق به غرب انتقال یافته است. در این دوران به یقین تولیدات و صنایع جدید منسوجات قیمتی اقتصاد جهانی را متحول کرد گستردگی این فن آب و هوا نقش مؤثری دارد زیرا پرورش کرم ابریشم وابسته به پرورش درخت توت سبز است که گرمای معتدلی را میطلبد محور انتشار و توسعۀ آن ۴۰ درجه عرض جغرافیایی شمالی است بسط و گسترش کرم ابریشم و کشت و زرع درخت توت سفید از چین و آسیای مرکزی به طرف بحر خزر جنوبی طبرستان آذربایجان آران و از آنجا به طرف ارمنستان کشیده شده است. مراکز مهم کارخانه ای ابریشم بافی در فارس و خوزستان بود و ابریشم شمال از راههای مختلف به این مراکز میرسید به تدریج تربیت و پرورش کرم ابریشم به طرف جنوب کشیده شد

منبع

برگرفته از کتاب رنگرزی الیاف با مواد طبیعی

نوشته ویکتوریا ج.افشار